HASAN ZORLUCAN

Uzun süredir hazırlanan yeni Çay kanun tasarısı hususu ile ilgili olarak Emek Partisi (EMEP) Rize ve Artvin İl ve İlçe örgütleri ortak açıklamada bulunarak tasarının üreticiler aleyhine, özel sektörün lehine olacak şekilde hazırlandığını, tasarıdaki her bir maddenin tamamen çay üreticilerinin aleyhine durumlar olacak şekilde şekillendirildiği vurgulayarak yeni çay kanun tasarısının içerik olarak incelenip, değerlendirildiğinde ulaştıkları sonuçların şu şekilde olduğunu söyledi:

“Kanun tasarısının 2.maddesinde A, B ve C lisanslı işletmeler düzenlemesi getirilmekte A ve B lisanlı işletmelerin Yaş çay yaprağım işleyerek kuru çay ürünleri elde edebilen işletmeler niteliğinde olduğu C lisanslı işletmenin ise Satın aldığı kuru çay ürünlerini, kendi paketleme tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilen gerçek ya da tüzel kişilere ait kuru çay işletmeleri şeklinde tanımlamaktadır. bu yasal düzenleme dikkate alındığında Çayda özel sektörün  etkin olmasının önü açıldığı, kamusal alanın daraltılmaya yol açacağı anlaşılmaktadır.

‘VAR OLAN RUHSATLI ÇAYLARI İSTENEN STANDARTLARA UYGUN DEĞİL BAHANESİYLE ÜRETİCİNİN ÇAYLIKLARI SÖKÜLEBİLİR’

Tasarının 3.maddesinin 2.bendine “….ruhsatlandırmada aranan şartları taşımayanlar, giderleri sorumlusuna ait olmak üzere Bakanlık tarafından söktürülür.” hükmü getirilmektedir. Bu durum üreticilerin aleyhine ve var olan ruhsatlı çayları istenen standartlara uygun değil bahanesiyle üreticinin çaylıklarının söktürülmesine yol açacak sıkıntılı bir düzenleme olarak karşımıza çıkmaktadır. Aynı şekilde ilgili maddenin 4.bendinde “Bakanlık, verimden düşmüş çaylıkların yenilenmesi amacıyla, modern ve tekniğine uygun çay bahçelerinin oluşturulmasını teşvik eder. Gerektiğinde yenilenecek çay bahçeleri Bakanlık tarafından belirlenir ve ilan edilir. “hükmü ile verimden düşmüş olmanın kıstaslarını yasaya koymadan çaylıkları yenileme hükmünü işe koşmaya çalışmaktadır. Bu durum ilerde sübjektif uygulamalarla üreticiyi zora sokacaktır.

‘İTHAL ÇAYI ÜLKEYE YASAL YOLLA SOKULMASININ ÖNÜ AÇILACAK’

İlgili tasarının 4.maddesinin 7.bendinde ” B lisanslı işletmeler, kuru çay ürünleri ithal edemez. A veya C lisanslı işletmeler, yurt içinde pazarladıkları çay miktarının en az yüzde doksanını, bu Kanun hükümlerine uygun olarak yurt içinden temin etmek zorundadır” hükmü dikkatle incelendiğinde A ve C lisanslı işletmeler şimdilik %10 oranında kuru çay ithal izni verilmekte bu durum ileriki yıllarda ithal çayın ülkeye yasal temelde sokulmasının önünün açılmasına sebebiyet verecektir.”

‘ÜRETİCİNİN FİYAT BELİRLEMEDE HİÇBİR TEMSİLİYETİ YOK, SATILAN ÇAYIN PARASININ 6 AY SONRA ALINMASININ ÖNÜ AÇILIYOR’

EMEP, “KOKARCAYLA MÜCADELEDE YÖNTEMİ YANLIŞ.”

Tasarının 5.maddesinde yer alan “Yaş çay alım fiyatı, Ulusal Çay Konseyi tarafından belirlenerek ilan edilecek” maddesi hakkında ise şunlar ifade edildi:

“Yaş çay alım fiyatı, arz ve talep durumu ile üretim maliyetleri dikkate alınarak her yıl hasat dönemi başlamadan önce belirlenir. Ulusal Çay Konseyi tarafından o yıla esas alım fiyatının belirlenememesi halinde; yaş çay alım fiyatı, bir önceki yılın alım fiyatının 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilân edilen yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle belirlenir.” hükmü dikkatle incelendiğinde, üreticinin fiyat  belirlemede hiçbir temsiliyetinin olmadığı, ulusal çay konseyi şeklinde oluşturulan bir kurum tarafından fiyat belirlemesi yapılacağı, fiyat belirlenmemesi durumunda farklı yöntemin işe koşulacağı belirtilmekte bu durum fiyat belirlemede  daha işin başında belirsizliklere yol açmaktadır. Yine aynı maddenin 3.bendinde ” Yaş çay üreticileri tarafından kuru çay üreten işletmelere satılan yaş çay yapraklarının bedeli, yaş çay üreticileri adına açılan banka hesaplarına kuru çay üreten işletmelerce en geç alım tarihinden itibaren altı ay içerisinde Türk Lirasıyla ödenir. “hükmü incelendiğinde üreticinin sattığı yaş çay parasını satış gününden altı ay sonrasında alabilmesinin önü açılmakta, ülkedeki enflasyon artışı ve hızı göz önüne alındığında bu durum tamamen üreticilerin aleyhine, özel sektörün lehine bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır.

Üreticiler açısından kamusal alanın sonlanması anlamına gelen 6.madde “Yaş çay yaprakları, belirlenen çay alım yerlerinde A veya B lisansına sahip işletmeler tarafından satın alınır. “Hükmünü getirmekte, bu hüküm göz önüne alındığında ÇAYKUR yaş çay alımından sönümlendirilmekte ve özel sektör lisanslı işletmeler adıyla ön plana geçirilmeye çalışılmaktadır.

İlgili tasarının 11.maddesinin 2.bendinde “Bu Kanunun 3 üncü maddesinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde Bakanlık tarafından belirlenen çay tarımına aykırı faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişilere, bu faaliyeti gerçekleştirdiği çay tarım alanının her bir dönümü için beş bin Türk Lirası idari para cezası uygulanır. “hükmü göz önüne alındığında her çay üreticisinin subjektif değerlendirmelerle her an dönüm başına beş bin Türk Lirası cezası Demokles’in kılıcı gibi başında sallanmasına yol açacağı vurgulanmaktadır. Yeni düzenlenen çay kanun tasarısı sonuç itibarıyla üreticinin aleyhine, özel sektörün lehine bir durumun yaratılmasına yol açmakta, ÇAYKUR alandan tasfiye edilmekte, kamusal etkililiğin azalmasına sebebiyet verilmektedir.”