ÇAYKUR’un depolarındaki çaylar ne oldu? Çay işletmeleri genel müdürü Yusuf Ziya Alim ÇAYKUR tarihinde ilklere imza atmaya devam ediyor.

“ÇAYKUR KAPASİTESİNİ KULLANMADIĞI İÇİN ÇAYLAR DEPOLARDA ÇÜRÜTÜLÜYOR”

Gençağa karafazlı -Özel Haber

Özel sektör firmalarına sattığı kuru çaylarla övünen çaykur genel müdürü Yusuf Ziya Alim özel sektör firmalarına sattığı çayları çaykura ait depolardan boşaltmaması nedeniyle çaykura ait çayları koyacak depo bulamadığı için kuru çayları fabrika sahalarında naylon burandalar la örterek yağmurdan korumaya çalışması tepkilere neden oluyor.

Yaşanan bu duruma çay üreticileri bazı STK temsilcileri tepki göstermesine rağmen ÇAYKUR depolardaki özel firmalara ait çayları boşaltma konusunda adım atmıyor.

Çaykur ve çay konusunda akademik çalışmalar yapan yazarlarımızdan Fatma Genç ÇAYKUR’un bugün içinde bulunduğu durumla ilgili açıklamalarda bulundu.

ÇAYKUR’un daha önce tonlarca çayı küflettiği için imha etmek zorunda kaldığını belirten Genç açık sahada kuru çayların bekletilmemesinin sonuçlarının kötü olacağını ifade ederek şunları aktardı:

“YILLIK SATIŞA EŞ STOK VAR”

“ÇAYKUR 2018 ve 2019 Sayıştay Raporlarında ÇAYKUR’un stok miktarının her yıl arttığı belirtilmektedir.

Buna göre ÇAYKUR’un aktif varlıklarının %62’si stoklardan oluşurken stokların %97,92’si de tasnifli ve paketli çay stokları olduğu ifade edilmektedir. Stok tutarları 2018 yılına göre %40,1 oranında artarak 775 milyon 78 bin TL tutarında artış göstermiş, 2019 yılı stok devrinin parasal tutarı 2 milyar 708 milyon 870 bin TL’ye ulaşmıştır. Bu rakam cari yıl net satışlar toplamı olan 2 milyar 639 milyon 900 bin TL’den fazladır. Stokları 2014 yılında 56.056 ton, 2015 yılında 64.398 ton, 2016 yılında 77.579 ton, 2017 yılında 74.607 ton, 2018 yılında 103.645 ton ve 2019 yılında 122.510 ton olarak gerçekleşmiştir. Özellikle son iki yılda gerçekleşen stok miktarları, ÇAYKUR’un ilgili yıllardaki toplam satışları kadardır. Yani yıllık satışa eş miktarda kuru çay stoku bulunmaktadır.

“STOK MİKTARI DÖNEM ZARARINI DAHADA ARTIRIYOR” 

EMEP, “KOKARCAYLA MÜCADELEDE YÖNTEMİ YANLIŞ.”

Bu stoklar içerisinde özellikle organik çay stokunun da arttığı ve bu çayların rutubet sınırına yaklaştığına dikkat çekilmektedir. Organik çay stoklarının eski yıllara ait 96 tonluk bölümü rutubet sınır değerlerine yaklaştığı, 2019 yılında söz konusu risklerin arttığı ve 2015-2016 yılları üretimi toplam 19.878 kg organik çayın küflenme nedeniyle imha edildiği belirtilmektedir. Bunun sonucunda 218 milyon 291 bin TL zarar kaydedildiği ve organik çay stoklarının 13 bin tona ulaştığı ifade edilmektedir. Ekonomik değer kayıplarına yol açan ve ilave üretim maliyetlerine yol açan artan stok miktarı dönem zararını daha da arttığı belirtilmektedir.

Bu tespitleri üzerine Sayıştay, ÇAYKUR’un depolama yetersizliklerine dikkat çekerek, üretilen kuru çayın sağlıklı bir şekilde muhafazası için depo yatırımları gerçekleştirmesi salık vermektedir.

“ÇAYKUR KAPASİTESİNİ KULLANMADIĞI İÇİN ÇAYLAR DEPOLARDA ÇÜRÜTÜLÜYOR”

Bunlara ek olarak ÇAYKUR’un çalışan sayısını azaltma ve fabrikalarını tam kapasite ile çalıştırmadığına ilişkin yer alan tespitlerde; kapasitesini yeterince kullanmadığı ve istihdam etmesi gereken çalışanı almadığı için alımlar konusunda çay üreticilerini özel sektöre terk eden ÇAYKUR’un kısa sürede işlenmesi gereken bir ürün olan çayda verim kaybının göze alması, yaş çay alımları konusunda bir planın olmadığını da ortaya koymaktadır.

(2019 yılında ÇAYKUR tarafından 7 bin 857 personelle hizmet vereceği programlanmış, ancak sadece 2 bin 615 personel istihdam edilmiştir.  ÇAYKUR, bir önceki yıla göre çalışan sayısını yüzde 10 azaltmıştır. Bununla birlikte fabrikalarını da tam kapasite ile çalıştırmamıştır. 2018 yılında yüzde 83 kapasite ile çalıştırılan fabrikalar, 2019 yılında yüzde 88 kapasite ile hizmet vermiştir. Birçok fabrika ton/gün kapasitesinin altında faaliyet gösterirken, üretime verilen yaş çay miktarı işlenmesi gereken yaş çay miktarının altında kalmıştır. Bu durum hasadın yoğun olduğu zamanlarda dekar başına 10-15 kg ile sınırlı tutulan yaş çay alımı nedeniyle yetersiz kapasiteye sahip fabrikalardan diğer fabrikalara aktarım yapılması sonucunda kalite kayıpları ile sonuçlanmıştır.)

ÇAYKUR yıllardır hem Sayıştay’ın hem de üreticinin sorduğu soruları yanıtsız bırakırken ve kamuoyuna şeffaf şekilde bilgi paylaşımı yapmadığı için yeni şaibeli durumların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Depolarda bekletilen çayların ne yapıldığı, stokları eritmek için özel sektöre düşük fiyattan çay satılıp satılmadığı, depolarda bekleyen çaylar nedeniyle mi kapasitesini kullanmadığı, üreticiden çayı almamak için nedne direndiği ve üreticiyi özel sektöre mecbur bıraktığı sorularını yanıtlamalıdır. “

Ayrıca aşağıdaki soruları da yineliyoruz:

• 2018 yılında 103.645 ton olarak görünen, ancak fiilen 109.225 ton bayilerin çay stoku ne oldu? Yine 2018 raporunda rutubet sınır değerine yaklaştığı tespit edilen ve 2019 yılı raporunda risklerin daha arttığına dikkat çekilen 96 ton organik çay ne yapıldı?
• 2015-2016 yılları üretimi toplam 19.878 kg organik çayın küflenme nedeniyle imhasının sonucunda kaydedilen 218 milyon 291 bin TL zararın sorumlusu kim? Stok miktarı 113 bin ton olan organik çaylar neden satılmıyor?
• ÇAYKUR bilinçli olarak mı çayları depolarda çürümeye terk ediyor?
• Üreticiden çay almamak için direnen ve üreticileri özel sektörün insafına terk eden ÇAYKUR’un özel sektöre çay sattığı iddiaları konusunda şeffaf davranması gerekir. Genel Müdür Yusuf Ziya Alim özel sektöre düşük fiyattan kuru çay sattıkları iddialarını yalanlarken bile “depoları bitireceğiz, üreticiden çay alacağız” diyerek depolarda çayların bekletildiğini itiraf ediyor. Depolardaki çaylar ne oldu? Küflenen, rutubet değerini aşan imha edilen çay ne kadar?
• Depolama konusunda yeterli altyapı var mı?