DUVAR – Müzik, melodi, insanın insan olduğu günden bu yana vazgeçilmez bir parçası, kültürün en önemli sonuçlarından biri. Müziğin insan psikolojisi ve duygu durumları üzerindeki etkileri de biliniyor. Uzmanlar, müziğin beyindeki etkilerinin, uyku sorununa da çözüm olabileceğini dile getiriyor.

(Tablo: ‘Kediyle Uyuyan Kadın’ – Władysław Ślewiński)

Türkiye Uyku Tıbbı Derneği’ne göre bugün nüfusun yüzde 10’u kronik uykusuzluktan mustarip. Yani her on kişiden biri, hemen her gece uykusuzluk sorunuyla boğuşuyor. Yine derneğin verdiği istatistiğe göre yüzde 35 gibi büyük bir oran zaman zaman geçici uykusuzluk sorunu yaşıyor. Uykusuzluk yalnız vücudun dinlenememesi ve gündüz saatlerinde yorgun düşmesi gibi sorunlara neden olmuyor. Uykusuzluk semptomlarının; solunum bozukluğu, kalp hastalıkları, hareket bozuklukları, nörolojik sorunlar gibi birçok sağlık sorununun yanında stres ve kaygı bozukluğu başta olmak üzere ciddi psikolojik rahatsızlıklara da yol açtığı biliniyor.

(Heykel: ‘Uyuyan Ariadne’ – Vatikan Müzesi)

Uyku sorunlarının özellikle modern kentli yaşam tarzı içerisinde nüfusun büyük bir bölümünde sıklıkla görülmesiyle birlikte, tıp bilimi de uykuya özel bir sayfa açmış durumda. Dünyanın her yerinde tıbbi araştırma merkezleri, uyku sorunlarının nedenlerini anlamak ve bunları ortadan kaldırmak için yoğun bir çaba içerisinde. Uyku hekimleri, kaliteli bir uyku için neler gerektiğini araştırırken hayatın hemen her alanında olduğu gibi yolları müzikten geçiyor.

(Tablo: ‘Aklın Uykusu Canavarlar Yaratır’ – Francisco de Goya)

Bebeklerin ninniyle daha kolay uykuya daldığı, belki on binlerce yıldır bilinen bir gerçek. Ancak araştırmalar, aynı şeyin yetişkinler için de geçerli olduğunu ortaya koyuyor. Örneğin bilim insanları Hui-Ling Lai ve Marion Good’un yaptığı deney, orta yaş ve üzerindeki yetişkinlerin uykudan önce 45 dakika müzik dinlediklerinde ilk geceden itibaren çok daha kaliteli bir uyku uyuduklarını ortaya koyuyor. Aynı araştırmacıların bir diğer araştırmasında ise, akşamları düzenli olarak müzik dinlemeyi alışkanlık edinmiş bireylerin uyku sorunlarıyla daha az karşılaştığını gösteriyor.

(Fotoğraf: ‘Insomnia’ filminden bir kare. Yönetmen: Christopher Nolan)

Tıbbi çalışmalar, müzik dinlemenin, beynin müziğe verdiği tepkilere bağlı olarak çeşitli hormonel etkilere neden olduğunu kanıtlıyor. Örneğin strese neden olan ve bu nedenle vücudu sürekli tetikte tutan kortizol hormonu, doğru müzik dinlenirse daha az salgılanıyor. Diğer yandan yine doğru müzik, yemek yerken, spor yaparken ve seks sırasında salgılanan dopamin hormonunu tetikleyebiliyor. Bu hormon, kişinin mutlu ve motive olmuş hissetmesini sağlıyor.

(Tablo: ‘Dinlenme’ – John Singer Sargent)

Bir başka araştırma, uykudan önce sevilen müziklerin dinlenmesinin uykuya dalma süresini ciddi oranda kısalttığı sonucunu doğurmuş. “İnsomnia”, yani uykusuzluk rahatsızlığı olan kadın deneklerle 10 gece üst üste takip edilerek yapılan bir çalışmada, akşamları sevilen müzikler dinlenmediğinde 27-69 dakika arasında olan uykuya dalma süresinin, akşam müziği rutin hale geldikten sonra 6-13 dakikaya düştüğü görülmüş.

(Tablo: ‘Öğlen: İş Arasında Dinlence’ – Vincent Van Gogh)

Sidney Üniversitesi’nden Emery Schubert ile Thomas Dickson, yaptıkları çalışmalarda uykudan önce dinlenen müziğin uykuya dalma süresini ve uyku kalitesini arttırdığını doğruluyor. İkilinin ‘Musicae Scientia’ dergisinde yayınlanan makalesine göre bunun nedeni hem müziğin stres yaratan düşüncelerin önüne geçmesi hem de şehirlerde kesintisiz süren ancak kulaklarımızın artık alıştığı “şehir uğultusu”nu maskelemesi.

Schubert ve Dickson ayrıca dinlenen müzikler ile uyku ilişkisini karşılaştırarak, hangi müzikal özelliklerin uykuda işe yaradığını da belirlemiş. İkilinin araştırmasına göre bas sesler gibi alçak frekansların baskın olduğu müzikler uyku öncesinde daha iyi sonuçlar veriyor. Yine notaların daha yavaş ve birbirleriyle tutarlı sürelerde çalındığı eserler, kaliteli bir uyku için faydalı. Öte yandan istemsizce de olsa vücutta hareket dürtüsü sağlayan dans ritimli müzikler, uykudan önce olumsuz etki yapabiliyor.

(Tablo: ‘Yatakta’ – Henri de Toulouse-Lautrec)

Söz konusu araştırmada deneklere dinletilen ve daha iyi bir uykuya yardımcı olduğu anlaşılan kimi eserler şunlar:

‘J’y Suis Jamais Alle’ – Yann Tiersen

‘Ay Işığı Sonatı’ – Ludwig van Beethoven

‘You Are So Beautiful’ – Dan Gibson & Richard Evans

’21 No’lu Piyano Konçertosu’ – Wolfgang Amadeus Mozart

‘Kiss the Rain’ – Yiruma

Kuzey Afrikadan Toz Taşınımı Geliyor Maskelerinizi Takın, Değerler tehlikeli seviyede

‘Clair de Lune’ – Claude Debussy

‘My Piano, the Clouds’ – Fabrizio Paterlini

Diğer yandan, araştırmada kullanılan kimi eserlerin de daha iyi bir uyku için pek işe yaramadığı görülmüş:

‘Baby I’ – Ariana Grande

‘I Am Somebody’ – Carlos Santana

‘Fergalicious’ – Fergie

‘Keep Me in Love’ – Hồ Ngọc Hà

‘Chop Suey’ – System Of A Down

‘Roxanne’ – The Police

Araştırmacı Dickson, “Üç hafta boyunca her gece aynı saatte müzik dinlemenin istatistiksel olarak uyku kalitesini arttırdığı ve hatta insomnia’dan mustarip bireyleri sağlıklı uykuculara dönüştürdüğü görüldü” diyor. Araştırmacı, istikrarlı bir oynatma listesi hazırlanmasını ve müziğin 40 desibelin altında dinlenmesini öneriyor.

(Tablo: ‘Uyuyan Staś’ – Stanisław Wyspiański)

Farklı araştırmalardan iyi bir uyku için müziğin nasıl kullanılması gerektiğine dair derlediğimiz sonuçlar şöyle:

– Uyku öncesi müziği alışkanlık haline getirin. İyi bir uyku, rutinle birlikte oluşuyor.

– Uyku için çalma listenizi sevdiğiniz müziklerden oluşturmaya çalışın. Araştırmalar, farklı müzik türlerinin beğeniye göre farklı bireylerde farklı sonuçlar doğurduğunu gösteriyor.

– Listenizi hazırlarken çok hareketli ya da ritimsel olarak dengesiz eserlerden uzak durun.

– Müzikte temponun birimi olan BPM, uyku öncesinde önemli. İnsan kalbinin normal koşullarda BPM değeri 60 ila 100 arasında değişiyor. Uzmanlar uyku öncesindeki müziğin, vücudun ritminin önüne geçmemesi gerektiği görüşünde. Bu da, dinlenen eserlerin 60 ila 100 BPM arasında olması gerektiği anlamına geliyor. Bir örnek vermek gerekirse Sezen Aksu’nun ‘Begonvil’ adlı şarkısı 89 BPM değerindeyken, Simge’nin ‘Öpücem’ adlı şarkısı 132 BPM değerinde.

– Güçlü duygusal sözler içeren şarkılardan uzak durun. Bu tür şarkılar, kişide istemsiz bir empati yahut karşıtlık yaratabilirken ağır sözlerle örülü şarkılar uykuya dalınacakken düşüncelere sevk edebiliyor.

– Eğer kendi listenizi oluşturmayı tercih etmezseniz birçok farklı dijital müzik ortamında “uyku müzikleri” başlığı altında sayısız çalma listesine ulaşabilirsiniz. Çoğunlukla sakin enstrümantal eserlerin yer aldığı bu listelerde ayrıca doğa seslerinden de örnekler bulunuyor.

(KÜLTÜR SANAT SERVİSİ)